Bagoaz… baina ez hainbeste

Tira, agurraren ordua iritsi zaio blog honi. Urteotan idatzi dudan guztia berton geratuko da, interesa duenarentzat. Agur, kaixo esateko, izan ere, webgune pertsonala zabaldu berri dut eta han jarraituko dut gauzak argitaratzen eta hemen ezin ziren beste kontutxo batzuk eskaintzen. Nahi duenak han aurkituko nau…

Kategoriak Sailkatugabeak | Utzi iruzkina

Ezkerraren “koherentzia”, giristinofobiatik islamofiliara

indizeaOso bitxia da azken hamarkadotan ezkerra zeharkatzen duen eskizofrenia erlijiosoa. Bitxia eta kezkagarria. Azken adibidea Charlie Hebdo aldizkari satirikoaren aurka egindako sarraskiaren harira etorri da. Hasteko, bihoa hemendik elkartasun osoa aldizkariko langile guztiekin, hildakoekin, zaurituekin, zein onez atera direnekin, baita aldizkariaren irakurleekin ere. Mundu honetan adorea erakusteak halako ondorioak dakartza, tamalez, baina ez gaitezen horregatik kikildu.

Kontua da, aspalditik dakusadala Islamarekin mendebaldeak dakarren jokoa eta, eskuinaren jokoaren kolpe-leungailua, beste kontu askotan legez, behin eta berriz ezkerra dela berresteak kezkatu egiten nau. Antzerki txar honetan oso ondo jokatzen du bere zatia alde bakoitzak.

Ez gintuzke harritu behar munduko eskuinek, ezkerreko eskuin “demokratek” zein ultra-eskuinek, munduan edozein totalitarismoren alde egiteak eta, logika horretan, totalitarismo islamikoa finantzatu eta militarki babesteak. Hala, inor gutxik dauka arazo handirik barneratzeko Al Qaeda, Estatu Islamdarra eta halako talde armatu islamofaxistak AEB, Israel eta Europatik finantzatuta eta bultzatuta daudela. Gehienek ulertu ere ulertzen dute zer asmo politikoz sortzen eta indartzen diren halako mugimenduak eta erraz konturatzen dira mendebaldearen hipokrisiaz -edo hori sinistu nahi nuke…-. Honaino dena ondo. Eskuinari halakoek ez diote kontraesanik sortzen. NATO beti izan da diktadura islamdarren -eta beste diktadura mota askoren- aliatua, batez ere petrolio asko badaukate eta mendebaldearekin otzan jokatzen badute. Beharrezkoak dira Europatik “beherako” mundu “arraro” hori kontrolpean edukitzeko.

Ulertzen zailagoa, ordea, ezkerraren jarrera eskizofrenikoa da.charlie-hebdo Edo agian ez, ez da batere ulertzen zaila, ezkerraren logika historikoan sartzen baita, ezker parlamentarioa, Frantziako iraultza burgesa garaile atera zenetik, beti izan baita eskuin parlamentarioaren derrigorrezko beste laranja erdia, ispilua, langileak eta zapalduak kontrolpean edukitzeko behar zen eskua. Dialektika kontuak, agian. Eta ezkizofrenia horren eredu argia izan daitezke Willy Toledok, ezker horren ahots ezagun eta “errebeldeak”, bere twitterren bota eta Publiko egunkariak, zelan ez, zabaldutakoak: “Alerto sobre lo que suele ocurrir tras tanto ataque criminal, no me mofo de nadie, sólo hago memoria. Occidente asesina diariamente. Sin ruido”, “El Pentágono y la OTAN bombardean y destruyen países enteros, asesinan a millones, cada día. ¿De verdad esperamos qué no hagan nada?”. Jakina, Willy Toledoren buru argiak ez dauka zalantzarik, Charlie Hebdo aldizkari satirikoak lotura ukaezina dauka NATOren bonbardaketekin eta, beraz, nondik harridura musulman zapalduek haren aurka jotzen badute!

Eta hortxe dago nire kezka. Izan ere, gaur egun, ezkerrekoa bazara, onez ikusiko dute zure inguruko ezkertiar guztiek “gehien argitzen duen eliza sutan dagoena da” eta antzekoak botatzen badituzu, Eliza giristinoaren aurka denak balio du; giristinofobia derrigorrezkoa da, azken batean, eta hor ez du balio giristinoen artean aldeak egiteak, garai historikoak eta mugimenduak bereizteak… Gainera, Kristautasuna patriarkatuaren ikurretako bat da -batzuetan, ordea, salbuespenak egingo dira, eta protestantismoak ekarri zuen “askatasun” airea goraipatuko dute ezkertiar batzuek, une horretan ahaztuta protestantismoaren etika ezinbestekoa izan zela kapitalismoaren oinarriak ondo errotzeko, katolizismoaren moral materiala traba zen garaietan-. Ateoa, anarkista eta hierarkia guztien etsai naizen aldetik, ez daukat batere arazorik kristautasunaren aurkako herra hori ulertzeko, maila guztietan bat etorri ez arren. Honaino ere, dena ondo, ulergarria-edo… Baina orduan, baten bati bururatuko zaio esatea “gehien argitzen duen meskita sutan dagoena da”… eta inguruko aurpegi ezkertiarrak aldatzen hasiko dira. Islamofoboa izango zara, eta giristinofobia derrigorrezkoa den bitartean, islamofobia Marxen hamar bekatu kapitalen artean ei dago egun. Orduan bai, ñabardurak etorriko dira, islamdar guztiak ez dira… Bat-batean, jainkoagan sinestea ez dago hain txarto. Halako batean, erlijio hierarkikoak ez dira beti txarrak. Tupustean, totalitarismo morala ulergarria izan daiteke. Minutu batetik bestera, patriarkalismo erlijiosoa ahaztuta geratzen da… Bai, patriarkalismo islamdarra ere bai, maiz feministarik erradikalenak, are anarkofeminista batzuk, izango baitira zure islamofobia salatu eta Islam homofobo eta matxistaren alde aterako direnak. Orduan oroimenaren txoko ilun, giltzaz ondo itxitako batean geratuko dira harrika hildako emakumeak, genitalen erauzketak -emakumeek pairatzen dituztenak, gizonek pairatzen dituztenak egunero ahazten baitira, eta horretaz hobe ez mintzatzea…-, gizon zaharrekin ezkonarazitako neskatilak -berriz ere, emakume zaharrekin ezkonarazitako mutikoak egunero daude ahaztuta-, burkak, eta beste sexu zapalketa mota guztiak. Hala, ezkertiar batzuentzat, Willy Toledorentzat, esaterako, ezkerreko komunikabide satiriko bateko langileen aurkako sarraskia ez da adierazpen askatasunaren aurkako eraso bat, eta ez du merezi frantses Estatuaren, poliziaren eta hiltzaileen artean loturaren bat ote dagoen ikertzea, edo Europa osoan gora doan ultra-eskuinak ezkerrak baino zer irabazi askoz gehiago daukala pentsatzea… Ezkerreko komunikabide satiriko bateko langileen aurkako sarraskia islamdar koitaduek pairatzen duten zapalkuntzaren aurreko erantzuna baino ez da, espero zitekeena, gainera. Logika horri tiraka, zilegi, beharbada…

Borobila osatuta dago: eskuinak Islama behar du, islamismo erradikalena. Bide hori zelaitzeko, ezkerra dago, arazoa Islama bera ez dela gogorarazteko. Batzuk -eta ez da txantxa, foro anarkista batean ikusi baitut-,  eskizofreniaren gailurrean, Korana defendatzera iritsiko dira, Bibliarekin alderatuz, ahaztuta Biblia giristinoak dakartzan liburu nagusi biak sakratuak direla musulmanentzat ere, alegia, haien erlijioaren baitakoak, Korana haien gainetik egon arren.

Bada, nire iritzi apalean, Islama, Kristautasuna legez, arazoa da. Gizateriak duen arazo bakarra ez, baina arazoetako bat bai, eta oso handia. Musulmanak, islamofaxismoaren aurka matxinatzen direnak batez ere, errespetu osoz ikusten ditut, giristinofaxismoaren aurka matxinatzen diren giristinoak legez, hain zuzen ere. Ez dira nire etsaiak euren morala eta sineskeriak inor inposatzen saiatzen ez diren bitartean. Ez ditut txalotuko, noski, ultra-eskuinak bere diskurtso xenofoboa elikatzeko meskiten aurka abiatutako erasoak. Beste testuinguru batean irribarrez ikusiko nituzke meskitak, sinagogak eta elizak batera erretzen. Edo agian ez, azken finean ondare arkitektonikoa izan baitaitezke haietako batzuk, eta eraikin apartak beste erabilera bat emanez gero. Ez dut ontzat emango musulman xumeen aurkako erasorik, giristino eta judutar xumeen aurkako erasorik ere ontzat ematen ez dudan legez. Baina ez naiz sartuko erlijio baten alde egitearen jokoan, zein ere den erlijio hori, are gutxiago erlijio horrek totalismoaren haziak gordetzen dituenean bere testu sakratuetan. Ez dut palestinarren alde egingo haietako asko -ez denak- musulmanak izateagatik, herri zapaldua izateagatik baizik. Era berean, ez dut Israelen aurka egingo israeldarrak -batzuk- judutarrak izateagatik, nazionismoa eta beste herrien zapalkuntza bultzatzeagatik baizik. Badirudi egun ahaztu egin dugula beste garai batzuetan antisemitismoaren mamua astintzen zela israeldarren nazionismoaren jardunari bidea libre uzteko, eta oraindik ere ez gara gai hura geldiarazteko. Seguruenik gaur egun antisionista izateak, Israelgo Estatuaren zilegitasuna ukatzeak, antisemita izatearekin batere zerikusirik ez daukala ulertzen dugun arren, badirudi historiak ez digula aski irakatsi ulertzeko islamofaxismoari, bere forma guztietan, aurre egiteak ez duela zerikusirik islamofoboa izatearekin. Noiz konturatuko da ezkerra? Beti bezala, kaltea eginda dagoenean?

Beraz, ez dut emango, inolaz ere, giristinofobiatik islamofiliarako urratsa. Erlijio guztiak dira zabor bera.

images

Kategoriak Sailkatugabeak | Etiketak , , , , | Utzi iruzkina

Gizarte atomizatuan familia eragozpen denean

Gaur, sistemak inteligentzia zerbitzuei lana geuk egin diezaiogun oparitu dizkigun tresna horietako batean, Facebooken, alegia, honako esaldia irakurri diot nire lagun birtual bati: “Patroia eta familia erakundeak kaltegarriak dira berez; bateratuta, dagoen esplotazio modurik okerrena dira”. Ados egon ohi naiz lagun horrek idazten dituen gauza askorekin, baina honetan ezin, eta uste dut aukera ona dela buruan maiz izan dudan gai horri heltzeko.

Hasteko, edozer aztertzeko bide zientifikoaren oinarria -halako bideetatik urrun egon nahiago badut ere, ez bainaiz zientziaren erlijioaren gurtzailea- enpirismoa izanda, denok daukagun esperientzia iturririk gertukoena geurea dela ezin ukatu eta, beraz, neure familiari begiratu diot lehenbizi hori hala den ikusteko: erakunde esplotatzailea, kaltegarria izan da nire familia niretzat? Bada…, ez. Ezezko borobila. Askotan mugatzailea bai, ziur, daukadan familia izan ez banu gauza askoz gehiagotara ausartuko bainintzatekeen, seguruenik. Familiari min emateko aukera beti izan daiteke galga bat bizitzan aurrera egiteko. Baina kendu legez, zalantza barik, asko eman dit eta, balantzan jarrita, niri dagokidanez, behintzat, errepikatu nahi dudan eredua ez bada ere, mugatu baino gehiago naizena izatera bultzatu nau, bere borondatez edo bere borondatearen kontra. Lehen esperientzia horretatik atera eta, nire ingurura begiratuta, ez dakit bere familia esplotatzailetzat daukan jende askorik ezagutu dudan. Oro har, diskurtso erradikal teoriko ikasietatik harago, bere familia maite duen jendea ezagutu dut nik, ñabardurak ñabardura. Askotan, gainera, ikusi dut familia horixe dela aterpe bakarretakoa gizarte honetan gauzak oker doazenean, jendea esplotatua izateko “eskubidea” ere gauzatzera iristen ez denean, esaterako. Halaber, familia osatu duten lagun anarkistak ere badauzkat, familia horietan aita-amak egon, ama bakarra izan…, eta ez dut uste eurek ere izan dituzten seme-alaben edo daukaten bikotekidearen esplotatzailetzat daukatenik euren burua, familia osatu dutela argi izan arren.

Norberak lehen eskutik ezagutzen duenetik harago, estatistikak dauzkagu. Ez dut haietan batere federik, jainkoengan beste, gutxi gorabehera, manipulazio zientifikorako biderik erabilienetakoa izanda, baina hala ere, egun, komeni denean, denek begiratzen diete datu hotz horiei eta direnak eta ez direnak ondorioztatzeko eta teoriak eraikitzeko erabiltzen dituzte barra-barra; beraz, ikus dezagun haien bidez zer datu atera dezakegun, adibide soil batekin… Umeek familian pairatzen duten esplotazioaren eredu zehatza ez bada ere, familiaren kalteetako batzuk neurtzeko balio diezagukete, esaterako, umeek pairatzen duten indarkeriari buruzko informazioek. Estatu Batuetarako emandako datuen arabera, 10 umetatik 1ek pairatzen du familia indarkeria -eta indarkeria, oro har- eta 16 umetatik 1ek pairatzen ditu sexu gehiegikeriak. Datu horietan, bestalde, bitxia da ikustea mutilek eta neskek antzera pairatzen dituztela tratu txarrak eta gehiegikeriak, hildakoen artean mutilak apur bat gehiago izan arren, eta are bitxiagoa ikustea tratu txar eta gehiegikeria gehienak (%53,5) emakumeen eskutik datozela, pentsatu ohi denaren kontra. Baina tira, horrek beste hausnarketa batzuetarako emango luke. Kontua da, estatistiketatik harago edozein tratu txar eta gehiegikeria kasua guztiz dramatikoa bada ere, ume gehienek (%90ek) ez dutela, horren arabera, halakorik pairatzen euren familietan. Indarkeria mota guztietan legez, gutxiengoen kontua izaten da beti, gutxiengo horiek guztienganako susmoak eta akusazioak mirarizko erraztasunez zabaltzeko erabili ohi badira ere, batere azterketa kritikorik gabe, bizi ditugun alarmismoaren eta errepresio mota guztientzako gorazarrearen garaiotan. Bestalde, umeen esplotazioari erreparatzen badiogu, ume esplotatu bakoitzaren atzean, kasu gehienetan, familia esplotatu oso bat dagoela ikusiko dugu. Halakoetan, beraz, esplotatuak, langile eta nekazari txiroak, bizirauteko euren lan-indarra besterik ez dutenak, biktima izatetik biktimario izatera igaro ohi dira berehala, gure komunikabide eta pentsamendu-sortzaile zintzoen lan apartari esker, halako familia “esplotatzaile” gehienen atzean justiziak nekez ukitzen dituen enpresari “zintzoak” daudela ahaztuta -atzo bertan La cáscara rota film oso gomendagarrian argi ikusi genuen bezala-.

Hala, gure garaiotan, ezker “erradikaletik”, maiz entzuten dira akusazio izugarriak familiaren aurka. Alde batetik, egitura patriarkala eta matxista. Bestetik, umeak gizarteratzeko, “normaltzeko”, otzandu eta “zibilizatzeko” oinarrietako bat direla. Eta, falta barik, noski, emakumearentzako kartzela ere badela. Hori dena, ñabardura barik, berriz ere. Hala, familia eredu bakarra, mendebaldeko familia patriarkal nuklearra, hartu eta dagoen eta historian izan den eredu bakartzat erabili ohi da familia mota guztiak arbuiatzeko. Hori izaten du maiz egungo diskurtsoak: errealitate aniztasuna oztopo da, nahi baino gehiago pentsarazten du, nagitasun intelektualaren garaietan askoz eraginkorragoa da dena sinpletu eta diskurtsoa minimizatzea. Zuria edo beltza. Gehienetan, esperientzian oinarritzen ez diren irakurritako edo entzundako sasi-teoriak iturri bakarra.

Familiaren aurkako etsaigoa, ordea, ez da berria, ezta modernoa ere. Pentsalaririk klasikoenetako batek, Platonek, hain zuzen ere, aspaldi idatzi zuen haren aurka, aspaldi aldarrikatu zuen haren desagertu beharra, eta nago, egun familiari, ñabardura barik, erasotzeko dauden arrazoi berberak ezkutatzen zirela filosofo ospetsuaren diskurtsoan. Izan ere, Platonentzat, bere gizarte totalitario “perfektua”, bere errepublika, diseinatzerakoan, arrazoi goren bakarra Estatua zen, eta Platonen Estatu totalitario hartan familiak oztopo ziren. Hala, bere Estatu hartako elite batentzat, zaindarientzat, emakumeen eta haurren “komunismoa” proposatu zuen -eugenesiarako plan oso zehatzekin batera proposatu ere, gizarte bikain harentzako mailan ez zeuden geneak desagerrarazteko-. Platonentzat maitasunak ez zeukan tokirik. Gehienez ere, ona zen gerretan, maitaleak elkarren ondoan borrokatuta -gerrara gizonak eta emakumeak berdintasunez joan eta borrokatzea ere proposatu baitzuen-, gerlariak adoretzeko, euren onena eman zezaten, maite zutenaren aurrean portaera heroikoa izan zezaten. Baina Estatuarentzat, onena familiak desagerraraztea zen. Harreman finkorik ez, maitasunik ez, sexu askea, gurasorik ezagutuko ez zuten umeak eta… Estatua bere gerlari guztien “aita” bakarra.

Baina Platonen ereduak ez zuen arrakastarik izan, eta orduko eta geroko Estatuek ez zuten familia akabatu. Hala, gizarte askotan egungoarekin zerikusi handirik ez zuten familia ereduak egon ziren. Batez ere, familia zabala deritzona. Familia haiek 20 kidetik gorakoak ere izan zitezkeen, horrek denak batera bizitzea esan nahi ez bazuen ere. Eta familia zabal hark indar handia eman zien herritar xumeei bizitzako gorabehera guztiei aurre egiteko, baita gorakoei aurre egiteko ere. Izan ere, egun familiaren aurka erabiltzen diren argudio guztien kontra, familiak, beste ezeren gainetik, altruismoaren, elkar-laguntzaren, maitasunaren eta elkartasunaren gotorlekua izan dira luzaroan. Eliteen kontrako kulturaren zaindari. Euren akats, gorabehera eta gatazka guztiekin.

Eta, hain zuzen ere, horiexek dira liberalismo modernoaren adar batek jasan ezin dituen ezaugarriak. Iraultza burgesaren proiektuan, familia proletarioak, diru eta giza baliabide iturri diren bezala, arazo eta buruhauste iturri ere izan dira betidanik. Alde batetik, ume “gehiegi” izaten zituzten garai batean, eta burges batzuk beldur ziren egunen batean, haien populazioa hain azkar hasita, matxinatuz gero, gehiegi izango ez ote ziren, haien indarrari aurre egin ahal izateko, eta hortik hasi ziren lehen proiektu malthusianoak eta eugenesikoak, abortuaren aldeko lehen aldarriak barne, hura baitzen proletarioen hazkundea kontrolatzeko proposatutako neurrietako bat, ez bakarra. Bestetik, auzo berberetan bizi ziren familia proletario zabal haiek gaitasun handia zeukaten elkarri laguntzeko, patroiari elkarrekin aurre egiteko, euren burua antolatzeko, eta, argi dago, hori ez zen patroien oso gustuko.

Azken mendeetan, baina, besoen premia hori beste modu batean hasi da antolatzen ipar globalean: hego globalak eman ditzala behar diren beso horiek -lantegirako zein gerretarako-. Ipar globalean, aldiz, hobe daukagu gizarte atomizatua, gizaki hiper-bakartua. Familia, burgesiak zabaldu zuen ereduaren araberako familia patriarkal nuklear eredu hori, hain zuzen ere, ez da beharrezkoa -eta, denboraren poderioz, familiaren aurkako diskurtso hori berez zabalduko da herri xumeetan ere, haien gizarte eredua ipar globala izaten baita lehenago edo geroago-. Ezin hobeto irudikatu zuen Aldous Huxleyk, bere Bai mundu berria famatuan, sistemak egun ipar globalerako nahi duen gizarte eredua, Platonek nahi zuenaren oso antzekoa, bestalde: gizakien, gizon zein emakumeen, ardura bakarrak hiru izan behar dira: produzitzea, kontsumitzea eta “zoriontsu” izatea. Gizaki bakartuak, isolatuak, egolatrak, hedonistak eta azalekoak behar dira. Maitasunak gidatutako harreman oro kaltegarria da, alferrekoa, oztopoa gizarte eredu horretan gora egiteko. Beraz, familiak ez dira gehiago behar. Haurrak haztea eta heztea eta herritar guztien oinarrizko “premiak” asetzea Estatuaren kontu. Esklabotza eredu berrian sistemari aurre egiteko eta bestelako harreman ereduak, materialistak ez diren interesak eta motibazioak hedatzeko balio izan dezakeen oro baztertu egin behar da.

Bide horretan, beste gauza askotan legez, arazo bat dauka sistemak, ordea: Estatu liberal burgesak sorreratik izan duen bitasuna. Sistemaren aldeko ikuspegi nagusi bina daude, moralari, ekonomiari eta politikari dagokienez, eta biak dira beharrezkoak. Kontua, orekari eustea da. Ikuspegi moral, ekonomiko eta politiko batzuk “eskuinari” lotuta ikusten dira. Beste batzuk, “ezkerrari” lotuta. Eta sistemak ezin hobeto ikasi du diskurtso bitasuna erabiltzen. Hala, garai batzuetan eskuina lan zikina egiteko erabiliko da, eta ezkerra lan garbia, eta beste garai batzuetan, alderantziz, norberak zikintzat eta garbitzat zer hartzen duen. Kontua, gainera, ez da beti erraz bistaratzen. Izan ere, pertsona -edo alderdi- berak eskuinari lotuta ikusi ohi diren balio moralak izan ditzake eta, aldi berean, ekonomiarako edo politikarako ikuspegi ezkertiarra, eta iruntzitara.

Moralari dagokionez, kristautasunari lotuta ikusi diren balioak eskuindartzat hartu ohi dira, familiari, sexuari, abortuari, eutanasiari… buruzko moral “estuak”. Eta haien kontrakoak, kontzientzia moral “zabalak”, ezkertiartzat jo ohi dira. Ekonomiari dagokionez, interes pertsonala, aberasteko “eskubidea”, merkatu askatasunaren defentsa, jabetza pribatua, berekoikeria… eskuinari lotuta ulertu ohi dira, eta “justizia” soziala eta aberastasunen banaketa, elkartasuna, publikotasuna, eskuzabaltasuna, merkatuaren kontrol estatala… ezkerrari lotuta. Politikari dagokionez, azkenik, eskuina Estatu minimoaren defentsan ikusi ohi da: Estatua bai, baina kapitalak batzeko bidea eman, pilatutako aberastasuna legez babestu eta jabeen “eskubideak” defendatzeko den neurrian eta, gainerakoan, Estatuaren abarotan neure negozioak aurrera ateratzea lortu dudan unetik aurrera, txiroak erreprimitzeko ez bada, nire bidetik desager dadila Estatua. Ezkerra, aldiz, Estatuaren defentsa sutsuari lotuta ikusi ohi da, Mussolinik zioen antzera, dena Estatuaren barruan, dena Estatuarentzat, ezer ez Estatutik kanpo, ezer ez Estatuaren aurka.

Errealitateak, aldiz, konplexuagoak izan ohi dira. Hala, esaterako, gauza askotan moral kristaua moral “unibertsaletik” -halakorik balego- gertu dagoen kontuetan, ez dago oso urrun etika anarkistatik, eta anarkismoak humanismotik duen horretan, bat egiten du kristautasunak, teorikoki behintzat, eta batez ere kristautasun primitiboari dagokionez, historikoki aldarrikatutako hainbat baliotan -elkartasuna, jabetza pribatuaren arbuioa, komunalismoa, maitasuna…-. Era berean, interes handiz entzun nien duela gutxi Argentinako emakume anarkista feminista batzuei kontatu zutenean XX. mende hasierako emakume anarkista feministak, argentinarrak, behintzat, abortuaren etsai eta familiaren defendatzaile sutsuak zirela. Dirudienez, garai hartako emakumeak artean ez zeuden joera neomalthusianoen mende, ez zekiten gauza handirik ezker erradikalaren familienganako gorrotoaz, eta egungoek baino argiago zeukaten patroiaren eta sistemaren aurrean familian zeukatela gotorlekurik sendoena. Argi zeukaten garai hartan, sistemari, hots, kapitalari eta Estatuari, aurre egiteko, emakumeek eta gizonek bat egin behar zutela, eta elkarrenganako maitasunean zeukatela indargunerik sendoena.

Nago, beraz, gauza askotan sistemak eskuineko ahoaz esan ezin dituen gauzak ezkerreko ahoaz hedatzen dituela. Nago, egun sistemak behar duen gizarte atomizatu, isolatu, bakartu, galdu, ahulduaren aurrean, familia eragozpen dela. Egun, Estatuaren besoetara biluzik eta itsu-itsuan botako diren norbanako babesgabeak behar direla, beste kontu askotan ikusten den bezala. Ez da arraroa, besteak beste, egun ezkertiarren eta iraultzaileen artean Nietzschek daukan oihartzuna. Ez arraroa, ez kasualitatea.

Edozelan ere, ez da gai sinplea, ez da baiezko ala ezezko batez ebazten den kontua. Kapitalismoa eta Estatua batera akabatu nahi dugunok, askatasunez erabaki behar dugu familiarik nahi dugun eta, batez ere, zer familia eredu nahi dugun, sistemaren eredu hierarkikoen isla izan barik, iraultzarako hazia bertan ere jarri ahal izateko.

Kategoriak Sailkatugabeak | Etiketak , , | 5 iruzkin

Gobernu “progreak” inperialismoaren baliabiderik eraginkorrena direnean

Aspertuta naukate sare sozialetan eta hainbeste giro “ezkartiar”etan Latinoamerikako gobernu progre eta ustez anti-inperialistek jasotzen dituzten txaloek eta laudorioek. Egia esan, inperioak ezin zuen modu bikainagorik pentsatu eskualdean ezinbesteko dituen plan guztiak aurrera eramateko. Ez dago modu hobeagorik bestela gizarte erresistentzia handia piztuko luketen proiektuak isilean eta protestarik gabe -edo dagoen protesta apurra, “gorila”tzat hartuta, isilaraziz eta kolpeka erreprimituz, “progre” askoren txalo artean- gauzatzeko.

Latinoamerika, “ipar globalarentzat”  edo “lehen munduarentzat”, hots, Estatu Batuentzat, Europa eta Japoniarentzat, Errusiarentzat eta, orain, gero eta gehiago, Txinarentzat, oinarrizko baliabideen iturri agortezina izan da europarren eskuetan erori zenetik. Harrezkero, denok dakigunez -edo jakin behar genukeenez-, behar ziren jatorrizko herri eta nekazari guztiak indarrez, bolboraz edo, azken boladan, agrokimikoz kanporatuz, esklabo hartuz -edo “langile” bihurtuz, eufemismoa onartzen badugu, edo akabatuz -haiengandik behar zutenaren edo jartzen zuten erresistentziaren arabera-, Latinoamerika ipar hemisferioan behar ziren baliabideak espolioaren bidez lortzeko lur bihurtu zuten: zilarra, urrea, kautxua, kobrea, petrolioa…; kafea, kakaoa, garia, artoa, patata, azukrea, koka… Lurrik emankorrenetan herririk miserableenak, “aurrerabidearen” mesederako, noski. Hori mendebaldeak mendeetan egindako “oparia”, utzitako “ondarea”.

Espolioak ez du etenik izan, eta ez dauka etenik izateko itxurarik. Testuinguru horretan, askok uste dute Venezuelan, Ekuadorren, Bolivian, are Brasilen, Argentinan eta Uruguain -azken horietan inozoenek baino ez, seguruenik- inperialismoari aurre egin eta azkenean, hainbeste menderen ostean, Latinoamerikari burujabetza emango dioten gobernuak daudela egun. Hala ematen du haien monarken hitz sutsuak -demagogia merkea- entzun eta inperioaren itxurazko haserrea ikusten dugunean. Argi dago: antzerkiak emaitza onak eman ditu beti.

Errealitatea, ordea, beste bat da. Larriena, seguruenik, herri horiek guztiek, batere salbuespenik gabe, sinatu duten ituna, IIRSA delakoa. Baten bat Estatu propagandak tronpatuko balu, hemen ikus lezake, esaterako, jatorrizko herriek zer deritzoten AEB, Europa eta Txinatik bultzatutako “integrazio” plan horri. Venezuelako gobernuak herri indigenekin dauzkan gatazketako asko IIRSAri lotutako planen baitan baino ezin dira ulertu. Hala, Venezuelako eta Kolonbiako presidenteak zirenek, Chavezek eta Uribek, ez zuten iritzi oso desberdina plan horren garrantziari buruz…

Orain, testuinguru horretan, Evo Moralesek iragarritako azpiegitura berriaren albistea irakurri dut. Zelako poza! Progre askok, seguruenik, pentsatuko dute ideia ezin hobea dela Amazonia hankaz gora jarri eta kostalde biak lotuko dituen garraiobidea eraikitzea. Bai, marxismoak, oro har, gauza askotan egin du bat ideologia kapitalistarekin, jatorritik, neurri handi batean kapitalismo perfektua lortzeko ezkerreko irakurketa bat baino ez baita, eta muturreko industrializaziorako grina berbera izan baitu beti -salbuespenak salbuespen-. Geneetan daroa. Jakina, azpiegitura suntsitzaile hori askoz hobea izango da Estatu Batuen ordez Txinak eraikitzen baitu. Azken finean, zein da egungo kapitalismorik indartsuena, Txinakoa baizik?

IIRSA Latinoamerikak ipar globalarentzat ekoitzi behar dituen produktuak azkarrago mugitzeko bidea baino ez da. Izan ere, norentzat ekoizten dute bestela Txile, Argentina, Paraguai, Brasil, Peru… eta abarretako lurjabe aberatsek, indioen hiltzaile pedigridunek? Kubak, bahimenduak bahimendu, ez zion utzi estatu batuarrentzako azukrea eta oro har mendebaldeko erretzaileentzako tabakoa ekoizteari. Boliviak, besteak beste, gero eta kinoa gehiago ekoizten du Europako begano alternatiboek euren kalitate oneko proteina dosia izan dezaten. Argentina lehen munduarentzako transgeniko ekoizle nagusienetako bat da, Cristinaren txaloen artean. Kolonbiak urtez urte bidali ditu mendebaldeko merkatuak behar dituen kafe eta koka dosiak, CIAren babespean… Eta orain, merkatu potentzial izugarriak daukan produktuak, marihuanak, bere ekoizle ofiziala lortu du: Uruguai. Dena, Mujica “jator” eta “anarkista ohia”ri esker. Estatu Batuetako enpresa farmazeutikoak ezin dira zoriontsuagoak izan. Zenbait estatutan marihuana minbizia sendatzeko botikak egiteko legeztatuta zegoen baina… legezko ekoizle eta hornitzailea falta zitzaien. Orain, badaukate, eta egungo negoziorik arrakastatsuenak lasai har dezake arnasa. Sorosek eta Rockefellerrek ez dute patrika alferrik arindu Mujicak behar zuen publizitate kanpaina finantzatzeko, berak aitortu duenez. Monsantok ere lasaiago jarrai dezake marihuana transgenikoari buruzko ikerketak burutzen, non esperimentatu, saldu eta zabaldu baitauka orain.

Itxurazko etsaigoen atzean, munduko gobernu guztiak bat datoz “funtsezko” interes eta ikuspuntuetan. Izan ere, munduko gobernuak tokian tokiko elite militar eta ekonomikoak dira eta, zelan ez dute, bada, elkar ulertuko? Hala, Latinoamerikan beti egongo dira ipar globalak behar dituen gizarte laborategiak, lehengaiak, lurrak emandako luxuzko produktuak, eskulan otzana…, merke-merke, eta orain, estrategia borobiltzeko, ezkerraren txaloen artean. Estatuek ez dute ezer doan oparitzen…

Kategoriak Sailkatugabeak | Etiketak , , , , | Utzi iruzkina

POZazkUNdea espazio irekia Gernikako Astran

Kategoriak Sailkatugabeak | Etiketak , , , , , , , , , , , , , | Utzi iruzkina

Demokraziaren lapurreta (II). Euskal Herrietako adibide bat: Bizkaia

Aurreko artikuluan hartutako ildoari jarraituz, eta han azaldutakoa gertuko adibide batean ikusteko, Euskal Herrietan eredu politiko bakoitzak izan dituen tokia eta bilakaera ikusiko ditugu, zirriborro gisa baino ez bada ere, luze joko bailuke hori guztia sakon eta xehetasunez aztertzea. Lehenbizi, ordea, XIX. mende arteko filosofia politikoari buruzko testu guztiek definitutako sistema politiko nagusiak zertan dautzan gogoratuko dugu. Hala, Platonen Errepublikatik Rousseauren Gizarte-kontratua ospetsuraino, hiru sistema politiko nagusi bereizi ziren, oro har: demokrazia, aristokrazia eta monarkia.

Demokrazia gizarte bat osatzen duten herritar guztiek (edo herritartzat hartzen diren guztiek) berdintasunean osatutako batzarraren bidezko gobernua da, inolako ordezkaritzarik gabea. Historian, hainbat demokrazia mota egon dira, kalitate handiagokoak batzuk, txikiagokoak besteak. Hala, batzarrean parte hartzeko eskubidea mugatua izan daiteke, hala nola garai batzuetako Atenasen, pertsona batzuk (adibide horretan emakumeak, esklaboak eta atzerritarrak) erabakitzeko sistematik kanpo geratzen direnean, edo herria osatzen duten guztientzat zabalik egon daiteke. Halaber, erabakiak botoen bidez eta, beraz, gehiengoen eta gutxiengoen jokoaren bidez, har daitezke, Atenasen bertan egiten zen bezala, edo herritar guztien adostasunaren bidez har daitezke, David Graeber antropologoak ikertu dituen beste hainbat gizartetan gertatu eta gertatzen den bezala. Edozelan ere, demokrazietan ez dago buruzagi formalik (beste kontu bat da aberastasunek eta bestelako irizpide klasistek edo militarrek itxurazko berdintasun hori apurtu ahal izatea eta ezkutuko botereak ere egotea) eta horizontaltasuna da nagusi, gizartearen arazoak eta erronkak eztabaidatu eta haiei buruz erabakitzeko orduan. Era berean, nork bere buruaren izenean baino ez du hitz egiten eta erabakitzen. Batzarraren erabakiak gauzatzeko kargu publikoak egon daitezke, eta kargu publiko horiek batzarrak berak hautatuta, txandaka edo beste zenbait modutan erabaki daiteze.

Aristokrazia gizarte bat osatzen duten herritarretatik bakan batzuek, gutxiengo batek osatutako batzarraren bidezko gobernua da, eta batzar horrek gainontzeko herritarrak eta haien nahia ordezkatzen ditu. Batzarra osatzen duten aristokratak herritar guztiek hautatuak edo zozketaren bidez atereak izan daitezke edo, sistema degeneratzen denean, oinordetzan oinarritu daitezke. Mugak ere egon daitezke hautagai izateko, hala nola gutxieneko ondasunak edukitzea, klase jakin batekoa edo familia batzuetakoa izatea, legezko alderdietako bateko kidea izatea, etab. Behin batzarkideak izendatutakoan, haiek baino ez daukate eskubidea herriari ezarriko zaizkion neurriak eztabaidatu eta erabakitzeko, eta kasu askotan batzar horrek berak hautatuko ditu bere erabakiak betearaziko dituzten kargu publikoak edo bestelako erakundeak.

Monarkia gizarte bat osatzen duten herritar guztien arteko bakar baten gobernua da. Gobernuburua herritarrek hautatua izan daiteke, edo gerra edo oinordetza “eskubidea”n oinarritu daiteke, besteak beste. Beraz, gobernuburu bakarreko sistema guztiak, gobernuburu hura hautatua bada ere, monarkiak dira (gaztelerazko Wikipediak zer dioen ere).

Historian, ordea, ezagutu diren eredu gehienak mistoak izan dira, aurreko artikuluan ikusi genuenez. Egun ere munduan dauden gobernu sistemei erreparatuz gero (sistema formalaz ari naizela gogoratu behar da, beste kontu bat baita itxurazko sistemaren atzean boterea benetan nork daukan), ikusiko dugu gehienak mistoak direla. Hala, esaterako, Espainian maila gorenean erakunde monarkiko bi daude, erregea eta presidentea, eta erakunde aristokratiko bi, kongresua eta senatua (antzera gertatzen da Japonian, Suedian, Norvegian, Belgikan, Danimarkan…). Euskal Autonomia Erkidegoan eta Nafarroako Foru Erkidegoan ere maila gorenean -arestian aipatu goragoko mailakoak alde batera utzita- erakunde monarkiko bana daukagu, lehendakari biak, eta erakunde aristokratiko bana, legebiltzar biak, eta eredu bera errepikatzen da beherantz, lurralde gobernuetan (ahaldun nagusia erakunde monarkikoa da eta Batzar Nagusiak aristokratikoa) eta udal gobernuetan (alkatea erakunde monarkikoa da eta udalbatza aristokratikoa). Frantzian, Italian edo Errusian, esaterako, erakunde monarkiko bina leudeke, presidentea eta lehen ministroa, eta beste erakunde aristokratiko bina, oker ez banago, kongresuak eta senatuak. Estatu Batuetan, Kolonbian, Venezuelan, Ekuadorren, Argentinan, Perun, Txilen… ere antzera, erakunde monarkiko bana, tokian tokiko presidentea, eta erakunde aristokratiko bina, kongresuak eta senatuak (guztietan halakorik balego, ez baititut denak ezagutzen). Txinan, Vietnamen, Laosen, Korean, Kuban edo garai bateko Sobiet Batasunean, esaterako, erakunde monarkiko bana dago, presidenteak, eta erakunde aristokratiko bana, tokian tokiko Alderdi Komunistako kideek osatutako batzarra. Aldea erakunde aristokratikoetan parte hartu ahal izateko zenbait alderdiren arteko baten batean edo alderdi bakar batean sartu beharra litzateke, era oso sinplean esanda, alde batera utzita batzuen edo besteen makropolitikak eta mikropolitikak gehiago ala gutxiago gustatzen zaizkigun. Salbuespenak salbuespen, eta berezitasunak berezitasun, antzeko zerbait aurkituko dugu munduko Estatu gehienetako gobernu sistema formaletan. Kasu batzuetan, aristokraziaren parte izateko alderdiren batean sartu eta botoak jaso beharko dira, beste batzuetan armadako goi kargua izan beharko da, edo klan, kasta, leinu edo erlijio bateko goi mailako kidea, edo ezaugarri horietako batzuk nahastuko dira. Monarka izateko, ordea, gobernuburu karguari errege, printze, jeneralisimo, führer, duce, komandante, enperadore, aita santu, dalai lama, presidente, lehendakari, ahaldun, alkate edo, historian atzerago eginda, duke, jaun, kalifa, faraoi… esan, aurrekoaren antzera, kargua boto eskubidea duten herritarrek hautatuta, zein talde itxi batek hautatuta, zein familia jakin batekoa izanda eskuratuko da.

Non daude, ordea, erakunde demokratikoak toki horietan guztietan? Kasurik onenean, oraindik bizirik dauden herri- eta auzo-batzarretan, gehienetan haien eskumenak hutsaren hurrengo izan arren. Beraz, ikusten denez, gaur egungo sistemen grina nagusia demokraziaren aztarna oro desagerraraztea izan da, XIX. mendeaz geroztik.

Interesgarria eta esanguratsua da, ordea, gure gertuko errealitateari erreparatu eta Euskal Herrietan erakunde demokratikoek, monarkikoek eta aristokratikoek zer toki eta zer bilakaera izan duten aztertzea. Horri heltzeko, bestalde, hizkuntzari lotutako kontu bat argitzea komeni da. Hizkuntzen bilakaeran, ohikoena bitxiak edo ezohikoak diren elementuei ohikoenei baino lehenago izena jartzea da. Euskaran argi ikusten da hori. Hala, airea, egunero arnasten badugu ere, ikusezina da, uneoro inguratzen gaitu eta, hala, zailagoa da halako elementua badela ere jabetzea. Hortaz, ez da arraroa euskarak airearentzat hitzik sortu ez izana eta, beraz, latinetik hartu behar izan bide zuen. Aireari era nabarmenean mugitzen denean igartzen diogu, eta hala “haize” hitza badaukagu, edo hura zikintzen duena ere erraz ikusten dugu, eta hala “ke” hitza ere badaukagu. Dirudienez, antzeko zerbait gertatu zen gure hizkuntzan bakearekin eta gudarekin. Lehenengoa berezko egoera zen, egunerokoa, normaltasuna, ikusten ez zena eta, beraz, izenik behar ez zuena. Horregatik, erromatarrek iritsi behar izan zuten euskaldunek hitz hori beregana zezaten. Guda, ordea, ezohikoa ei zen, eta sortzen zen une arraro horietarako bai, hitza sortu zuten euskaldunek. Horrek, bestalde, errotik gezurtatzen du Hobbesen teoria, botere absolutuaren beharra zuritzeko asmatu zuena, zeinen erabera, gizakien berezko egoera, natura egoera, baten guztien aurkako gerra bailitzateke. Argi dago gerra beti izan dela salbuespena, are gehiago Estatuak eta gizarte egitura finkoak sortu baino lehen. Laster ikusiko dugunez, hausnarketa hau ez da debaldekoa.

Izan ere, antzinako historiaz jakin dezakegun apurraren arabera, euskaldunek, bakean egon ziren bitartean, ez zuten egitura hierarkikorik sortu eta, zantzu guztien arabera, haien komunitate txikien antolakuntza horizontala zen, demokratikoa, komunitate bakoitza osatzen zuten guztien arteko berdintasuneko batzarrak izanik haien erakunderik zahar eta berezkoena. Kanpoko mehatxu militarra sentitzen zutenean, ordea, euren defentsarako, gudarako prestatu, eta halakoetan, eta mehatxuak ziraueino, buruzagia, aldi baterako erakunde monarkikoa, hautatzen zuten. Latinez primus inter pares deritzon pertsona zen, hots, lehena berdinen artean. Haren agintea gerrarekin batera desagertzen zen. Halako ohiturak herri askotan egon dira hedatuta luzaroan. Beraz, jatorrizko antolakuntza, ohiko egoeran, demokratikoa zen eta ez zegoen erakunde aristokratikorik edo monarkikorik, azkena aldian aldiko salbuespena izanik.

Kanpoko mehatxuak ugaldu eta guda egoerak luzatu ahala, erakunde monarkikoa egonkortzen hasi zen, Baskoniako Dukerria lehenago, eta Iruñeko Erresuma gero eratu arte. Hala ere, inguruko kultura estatistak imitatuz lehenago duke eta gero errege izendatutako buruzagia, hasiera batean, herritarrek hautatua izan zen, premiak bultzatuta, eta, denboraren poderioz, oinordetzan oinarritu zen, hautatzeak ezegonkortasuna zekarrelakoan, behar bada, edo apatia hutsez, agian. Herriak bere burujabetasuna galtzeko lehen urratsa izan zen, ordea. Hala ere, herrietan, eguneroko bizimoduan, batzar irekiak edo kontzejuak izan ziren erakunde politiko nagusiak, hots, erakunde demokratikoak -ez dakit erabakiak inoiz herritar guztien adostasunean oinarritu ziren ala botoaren bidez hartu ote ziren beti, baina bigarren eredua da iritsi zaiguna-.

Bestalde, herriak euren artean koordinatzeko, Euskal Herrietako lurralde guztietan Batzar Nagusiak osatzen hasi ziren. Bizkaian hiru ere egon ziren, Bizkaikoak, Enkarterrietakoak eta Durangaldekoak. Dena dela, hasiera batean, Batzar Nagusiak ere erakunde demokratikoa izateko osatu ziren. Bertan, Bizkaiaren kasuan (bestela zen beste lurraldeetan), herri bakoitzak jesarleku bat zeukan, boto bat, baina hara zihoan ordezkariak ez zeukan eskubiderik bere kabuz erabakitzeko. Aitzitik, Batzar Nagusietan erabaki beharreko gaiak tokian tokiko batzarretan eztabaidatzen ziren lehenago, eta herri-batzar horiek agindutako botoa edo iritzia eraman behar zituzten ordezkariek. Batez ere, beraz, bozeramaileak zirela izan daiteke, koordinazio erakunde batean. Hala ere, ez ziren falta izan egoera hori aldatu eta batzuek Batzar Nagusien kontrola eskuratzeko ahaleginak, hala nola Batzar Nagusietara bidalitako ordezkariek derrigorrez gazteleraz hitz egiten jakin behar zutela xedatu zenean, herririk txikienak eta erdaldunik ez zutenak erabaki guztietatik kanpo uzteko.

Era berean, Bizkaian ere erakunde monarkikoa ezarri zen denboraren poderioz, Bizkaiko Jauna, lurraldea jaurerri bihurtuz. Haren botera, ordea, mugatua zen, betearazlea, eta ez legegilea, legeak Batzar Nagusiek egiten baitzituzten, eta Jaunak foruak, hots, herriak bere buruari emandako legeak, beteko zituela zin egin behar zuen Jaun onar zezaten.

Inbasio saioak eta erasoak ohiko bihurtu ziren heinean, gerrari gustua hartu zioten leinuak edo familiak hasi ziren sendotzen, ahaide nagusiak edo aitonen semeak esango zietenak, eta lurren eta herrien kontrola izateko elkarren aurkako gerrak ere etorriko ziren, bandoen gerrak. Hala, demokraziaren eta jabetza komunalaren etsai nagusiak hasi ziren boterea pilatzen, kasta militarra, Europako beste toki askotan legez. Horrek, eguneroko bizimoduan ez ezik, erakundeetan ere izan zuen eragin handia. Izan ere, herri eta hiri askotan, herri-batzar edo kontzeju irekien ondoan, pixkanaka kontzeju itxiak ere agertu ziren, hala nola Bilbon. Kontzeju itxietan ezin zuen edonork parte hartu. Aitzitik, ahaide nagusiek kontzejuak euren artean banatzea lortuko zuten laster. Armak argudio nagusia izanda, legeak pixkanaka aldatzea lortu zuten eta, horrela, egun dauzkagun udalen hazia erein zuten. Herrietan alkateak eta zinegotziek osatutako udalbatza itxiak eratu eta legez bando bien arteko borroka instituzionalizatu zen, botere oreka ezegonkor batean. Neurri berean, herri-batzarrak edo kontzeju irekiak bazterrekoak bihurtu ziren, gai oso jakin batzuetarako baino ez zituzten deitzen, haiek deitzeko eskumena udal berrien esku geratu baitzen. Gobernu aristokratikoaren garaia hasia zen Bizkaiko eta Euskal Herrietako herri askotan. Herri xumeak, ordea, ahaide nagusien gaineko erakunde militar nagusian bilatu zuen aterpea, hots, Jaunari (ordurako Gaztelako Errege ere zenari) eskatu zion ahaide nagusien boterea eta haien gehiegikeriak muga zitzala.

Ikusten dugunez, gobernu demokratikoen funtsa herri baketsua zen bitartean, gobernu monarkikoen eta aristokraten funtsa armak eta guda izan ziren beti gure lurretan. Herri zibilaren senak demokraziarantz jotzen zuen; sen militarrak, monarkiarantz edo aristokraziarantz. Herri xumearen oinarriak berdintasuna, horizontaltasuna eta jabetza komunala izan ziren, eliteenak hierarkia, boterea eta jabetza pribatua. Ez da arraroa, beraz, hirietan burgesia diruduna eta diruzalea garatu ahala, burgesia jaioberri horrek eta aitonen semeen familiek bat egitea eta elkarrekin antolatzea. Burges dirudunek ahaide nagusien ohiturak, itzala eta abizenak bilatu zituzten neurri berean, aitonen seme askok negozioetan sartu, burgestu eta kapitala egitea bilatu zuten. Garai berrietara egokitzen jakin zuten burgesek eta aitonen semeek lortuko zuten aurrera egin eta herriak kontrolatzea, benetako aristokrazia osatzea.

Kostata bada ere, ordea, erakunde demokratiko batzuek, batzar ireki batzuek, XIX. mendea arte irautea lortu zuten, eskumenak gero eta inausiago, erakunde monarkiko eta aristokratikoekin tentsioan beti. Lehenak ziren erakunde bigarrenen azken oztopoa, desagerrarazi beharrekoa. Eta erabateko arrakasta lortu zuten XIX. mendeko politika liberal burgesari eta konstituzionalismo berriari esker. Frantzian monarka batzuen burua moztu eta beste monarka batzuk jarri ziren buru, presidente izenez bada ere, eta aristokrata batzuen burua moztu eta beste aristokrata batzuek bete zituzten parlamentuak eta bestelako erakundeak -antzera gertatuko zen mende bat pasatxo geroago Errusian-. Nobleak lehenak, burgesak edo burges bilakatutako nobleak bigarrenak. Espainian ez zuten buruak moztu beharrik ere izan, botere gerrak egon arren, eta burua, monarkia, bikoiztea izan zen irtenbide “zibilizatua” (Frankismoaren “ondoren” bezala, Espainian sistema zaharreko aristokratak aristokrazia berrietan integratzen maisu direla erakutsi dute maiz). Estatu bietako prozesuek, bestalde, Euskal Herrien patua ere idatzi zuten. Behean, gero eta beherago, herria, bere burujabetzaren, demokraziaren azken aztarnak betiko lurperatuta. Egun, demokraziaren izenez benetako demokrazia bakarra zapaldu duten monarkia (erregea, presidenteak, lehen ministroa, lehendakariak, ahaldun nagusiak, alkateak…) eta aristokrazia (parlamentariak, senatariak, legebiltzarkideak, batzarkideak, zinegotziak…) baino ez dira geratu gure artean. Espainiako erregetza alde batera utzita, monarkia eta aristokrazia horietara iristeko bide bakarra: alderdi politikoak.

Etorkizunerako zer gura dugu, Euskal Herri monarkiko eta aristokratikoa, ala Euskal Herri demokratikoak? Estatu erakunde bertikalak eta parte-hartze politiko erabat murriztua, ala herriz herriko erakunde demokratiko eta horizontal burujabe eta federatuak?

Kategoriak Sailkatugabeak | Etiketak , , , , , , | Utzi iruzkina

Demokraziaren lapurreta (I)

Azken hiletan hainbat buelta eman diot ideia bati, hari ekiteko unearen zain, eta gaurkoari une egokia iritzi diot ideia kimu horri irteera emateko, Txileko Santiagon egiten ari den goi-bilera horietako baten karietara Txileko telebistan entzun ditudanak entzun eta gero. Dirudienez, eztabaida bizia piztu da ez dakit zein nazioarteko erakunderen buru Raul Castro izendatuko omen dutelako. Hori dela-eta, Txileko alderdi ultraeskuindarretako politikariak, herritar aberatsak eta talde neonazi batzuetako kaskamotzak agertu dira banan-banan hango telebista nazionaleko albistegian, aho batez, Raul Castro diktadorea dela eta Kubakoa diktadura dela aldarrikatzeko -xelebrea izan da, gainera, Txile bezalako herri batean, maputxeen, anarkisten eta disidente ororen aurkako errepresiorik bortitzena zuritzen eta are auspotzen duten berberek, giza eskubideen urraketaz berbetan entzutea-. Halaber, bat zetozen gehienak -neonaziak izan ezik- herri bat demokratikoa izateko alderdiak behar zituela aldarrikatzerakoan. Ez dut nik esango Kuba diktadura den ala ez, demokrazia ez dela argi dago, laster azalduko dudanez, baina, demokraziaren benetako esanahiari lotuz gero, beharbada konturatuko gara Kubak demokratikotzat hartu ohi diren herri guztiek baino esparru demokratikoagoak badauzkala, oraindik ere auzo- eta herri-batzarrek nolabaiteko zeresan politikoa daukatelako Kuban, beste herrietan holakoen aztarna guztiak aspaldi desagerrarazi zituzten bitartean, egungo sistema nagusitu zedin, hain zuzen ere. Izan ere, kontua ez da Kuba, Txile, Estatu Batuak, Txina, Espainia, Argentina, Venezuela, Frantzia, Iran, Egipto, Israel… diktadurak direnetz. Kontua da ea haietako bakar bat ere demokratikoa den. Eta horixe ahaleginduko naiz hemen argitzen, argi ikusiko dugulako haietako gehienetan, hots, euren burua demokratikotzat jotzen duten guztietan, daukaguna lapurreta historikorik handienetako bat dela. Izenen gerra haiek hasi eta, orain arte, haiek irabazi baitute.

Hori ulertzeko, oso interesgarria da historian -benetakoan, ez eskola eta unibertsitateetako doktrinamendurako idatzi den horretan- eta filosofian barneratzea, eta politika sistemek lehen teoria politikoak idazten hasi zirenetik izan dituzten izen eta definizioetara jotzea. Beldur naiz artikulu luzeegia aterako ez ote zaidan, eta horregatik buruan daukadan alboko hainbat gai baztertu eta punturik garrantzitsuenetara mugatzen ahaleginduko naiz. Irakurleak barka biezat harira ekarriko ditudan egileen aipu zehatzak ez ematea, uste dut norberaren lana dela irakurtzen duen edozeren atzean dagoen balizko egia bere kabuz ikertzea. Zoritxarrez, filosofia lehen eskutik irakurtzea oso gutxietsi da gure egungo kulturan -beren beregi gutxietsi ere-, eta eskoletan irakasten duten ebaketara mugatu ohi da gure ezagutza. Horren aurrean, filosofiaren testu historikoak osorik irakurtzera adoratu nahi nuke irakurlea, gure egungo gizartea eta egun nagusitu diren ideiak, kontzeptuak eta “egiak” nondik datozen eta zelan itxuraldatu edo itxuragabetu diren hobeto ulertzeko ezinbestekoa delakoan. Artikulu honek nire behin-behineko iritzia baino ez du islatuko, eta honetara mugatzea baino gomendagarriagoa da nork bere iritzi osoa egiteko tresna guztiak eskura izatea, nork bere erara ulertzen baitu irakurtzen duena.

Oharpen hori eginda, historikoki filosofia politikoaz idatzi duten pentsalari nagusiek egindako sistemen banaketari helduko diot. Hala, Platonengandik hasita, haren Errepublikan, eta Aristotelesekin jarraituta, haren Politikan, hiru sistema nagusi aurkituko ditugu: demokrazia, aristokrazia eta monarkia. Halaber, hiru sistema horien desbideratzeak edo degradazioak ere aipatu zituzten filosofo klasikoek eta haien ondorengo gehienek: demagogia batzuetan, anarkia besteetan, demokraziari dagokionez, oligarkia, aristokraziari dagokionez, eta, azkenik, tirania, monarkiari dagokionez. Platon eta Aristoteles, eta haien ondoren etorri ziren teorialari gehienak, hala nola Machiaveli, Hobbes, Locke edo Rousseau bera, zein bere zioengatik eta ñabardurak ñabardura, ez ziren ez demokraziaren oso aldekoak. Izan ere, Platonek eta Aristotelesek herria gutxietsi zuten beti. Ez da arraroa, kontuan hartzen badugu, esaterako, eta Platonentzat batez ere, lan egitea -eta batez ere soldatapekoa izatea- morroien kontua zela, ez gizaki askeena, guztiz zilegitzat jotzen zutela esklaboak izatea, eta euren ikuspegi etiko eta filosofikoei jarraituz, herri xumea, langileak eta nekazariak, ezjakintzat eta are astakirtentzat zeuzkatela. Hala, Platonek diseinatu zuen diktadura idealean, hots, haren errepublikan, filosofoak zeuden deituta gobernatzera, derrigorrezko komunismo oso berezian bizi behar zuten zaindari edo gerlariak berme hartuta, eta iruzurra eta manipulazioa ezinbesteko armak ziren herria gobernatzeko eta bere zoriarekin etsi zezan. Aristoteles malguagoa zen, eta aristokraziaren alde egin eta demokrazia oso begiko ez bazeukan ere, haren Politika batez ere Estatuari, zein ere zen haren sistema politikoa, iraunarazteko metodoa zen -emakumeen eginkizunari dagokionez, ordea, Platonek erakutsi zuen berdintasunaren aldeko jarreraren aurrean, erabateko misoginiak gidatu zuen Aristotelesen politika-. Antzeko zerbait egin zuen zenbait mende geroago Hobbes bere Leviatan famatuan: bera monarkia absolutuaren alde argi eta garbi egin eta haren teoria guztia hura zuritzeko sortua izan arren, helburu nagusia Estatua bera zen, eta hala, guztiz arbuiatu zuen Estatuaren aurka egitea gobernu mota, monarkia, aristokrazia zein demokrazia izan -azken biak asanblada subiranoen multzoan sartuta-.

Baina, zertan zeutzan hiru sistema nagusi horiek? Historiako teorialari guztien testuetan, haiek definitzerakoan guztiak bat datozela ikusiko dugu… XVIII. mendean burgesia liberal edo ilustratuak Frantses Iraultza herriari ostu eta bere doktrina, egun ere nagusi dena, ezarri eta izenen prostituzio sistematikoa gauzatu arte.

Hala, Platon, Aristoteles, Machiaveli, Hobbes, Locke eta Rousseaurentzat, arestian aipatutakoen teoriei jarraitzearren, demokrazia herritar guztien batzar edo asanblada burujabearen bidezko gobernua da. Gobernu hori demokratikoa izateko, herritartasuna duten guzti-guztiei zabalik egon behar du, eta batzar horretan denek hartu behar dute parte, berdintasunez. Beste kontu bat da nori aitortzen zaizkion herritartasuna eta, beraz, politika demokratikoan parte hartzeko eskubidea. Aristokrazia, ordea, asanblada-sistema izan arren, bakan batzuen parte hartze zuzenera mugatzen da. Hots, herritartasuna dutenetako batzuen, gutxiengo baten parte hartze politikoan oinarritutako gobernu sistema da. Gobernuan parte hartzen duten horiek, aristokratak, alegia, herriak berak hautatutakoak izan daitezke edo, sistema horren degradazioaren ondorioz, garai batean hautatutakoen oinordetza-eskubidean oinarritu daiteke, besteak beste. Parte hartze eskubidea mugatzeko beste bide batzuk ere egon ziren, hala nola gutxieneko aberastasunen jabe izatea. Beraz, jatorrian eta berez, aristokrazia ez dago noblezia tituluei lotuta eta “onenen” gobernua da. Jatorrian, herriak berak erabaki behar zuen “onenak” nor ziren, hautagaien trebetasunen edo dohainen arabera. Monarkia, azkenik, pertsona bakar baten gobernua da. Asanbladak egotea onar dezake, aholkuak emateko, esaterako, baina azken erabakia hartzeko eskumena monarkarena edo berak eskuordetuena da.

Era berean, Platonen eta Aristotelesen lehen lan teoriko haietan bertan argi ikusi zen hiru sistemetan ardatz nagusia goikoen eta behekoen, hots, aberatsen eta txiroen arteko tentsioa dela. Hala, printzipioz, demokrazia txiroei lotuagoa legoke, eta aristokrazia eta monarkia aberatsei. Filosofo klasikoek argi ikusi zuten ezegonkortasun politikoaren zio nagusia aberatsen eta txiroen interesen arteko talka zela. Horri dagokionez, bereziki interesgarria da Aristotelesen lana, sistema bakoitza desegiteko arrazoiak aztertu zituelako. Hala, haren helburua beste bat bazen ere, ondorio bat atera dezakegu: demokrazia demagogiaren (gaurko populismoaren) esku geratu eta tiraniarako jauzia emateko arrazoi nagusia jabetza pribatuak, hots, desberdintasun ekonomikoak, irautea da. Horrek, halaber, beste ondorio batera garoatza zuzenean: demokraziak komunismo ekonomikoa ezarrita baino ezin iraun dezake eta, beraz, ezarri orduko jabetza pribatua abolitzeko urratsa ere eman behar da. Anarkismoak, komunismo libertarioak batez ere, argi ikusi zuen hori.

Aipatutako egileen artean, Aristoteles eta Rousseau bat letozke, gutxi gorabehera, demokraziari dagokionez, teorikoki, behintzat: sistemarik ederrena izan liteke, baina ezinezkoa. Rousseauren hitzetan, demokrazia jainkoen artean baino ez da posible. Hala, demokrazia ezinezkotzat jo eta aristokraziaren alde egingo zuten biek, lerro artean.

Kasualitatez, Rousseauk eta haren Gizarte-kontratua ospetsuak finkatu zieten iparra burges liberal edo ilustratuei. Frantziako burgesiak eta nobleziaren zati handi batek herriaren indarra erabili eta, geroko Errusiar Iraultzan alderdi boltxebikeak legez, herriaren bultzadak non amaitu behar zuen erabaki zutenean -harago joan eta demokrazia ezarri nahi zuten sans-culotteei anarkista deituta, besteak beste-, Frantses Iraultza burututzat emanda, euren neurrirako sistema politiko, sozial eta ekonomikoa diseinatu behar izan zuten. Horixe zen, izan ere, iraultza bultzatzeko hasieratik izandako asmo bakarra: zaharkituta gelditua zen sistema politikoa deuseztatu eta sistema modernoagoa, zetorren kapitalismoari hobeto egokitzen zitzaiona, ezarri, euren negozioak errazago loratu eta industralizazioa herriak oztopatu barik burutu ahal izateko.

Izan ere, ordura arteko sistema guztiak ia, teorialari gehienek aitortu zuten bezala, mistoak ziren. Osagai demokratikoak, aristokratikoak eta monarkikoak nahasten ziren gehienetan, herri bakoitzaren historiaren arabera, demokraziarantz, aristokraziarantz edo monarkiarantz gehiago edo gutxiago lerratuta. Hala, Europa feudal gehienean, garai historiko askotan erakunde demokratikoak egon ziren herri eta hiri askotako batzar edo kontzeju irekietan, erakunde aristokratikoak herri eta hiri askotan, batzuetan berberetan ere, zeuden batzar edo kontzeju itxietan eta zenbait gorte eta parlamentutan, eta erakunde monarkikoak herrian herriko erregeen, dukeen, printzeen edo jaunen eskutik.

Zalantza barik, sistema misto horiek oztopo handia ziren burges eta noble ilustratuentzat. Alde batetik, monarkiak sabaia jartzen zien goitik haien nahiei, eta haren esku geratzen ziren zerga-bilketa, legegintza eta armada nagusien kontrola, besteak beste. Bestetik, batzar eta kontzeju irekiek ere muga jartzen zieten behetik, batez ere, batzar irekien burujabetasunari lotuta lur askoren jabetza komunala zegoelako, eta industralizazioa aurrera eroateko beharko zuen eskulan gehiegi zegoelako landari atxikita, eta lurraren jabetza esku gutxitan pilatu ezean ez zuen landatik hirirako urratsa emango. Biak batera akabatu behar ziren eta, horretarako, haien sistema politiko formal ideala Rousseauk berak iradokitakoa zen: errepublika aristokratikoa. Pentsatu eta egin, kasu askotan monarkia aztarnekin batera bizitzeko arazorik izan ez arren, oztopo nagusia ez baitzegoen goian, behean baizik. Izenak, ordea, bazeukan bere mamia. Izan ere, azken mendeetan aristokrazia hitza nobleziari gero eta lotuagoa ikusi zen, eta iraultzak nobleziaren pribilegioak, hots, ordurako hiztegian aristokrazia bera akabatu zuela suposatzen zen. Sistema zaharra deuseztatzeko bere odola jarri zuen herriak, beraz, nekez irentsiko zuen aristokrazia izena zeroan sistema politikoa, eta horrek, gainera, agerian utziko zuen boterea bakan batzuen artean banatuko zela eta demokraziaren azken aztarnak betiko desagerrarazi nahi zirela. Herriak armak eskuetan hartzeko izan zituen helburuetatik oso urrun geratzen zen aristokrazia formalerako asmoa, eta herritarren oroimen historikoan boterea borrokatu eta armaz garaitzeko esperientzia gertuegi zegoen. Ilustratuek, “askatasuna, berdintasuna, elkartasuna” hitz eder horien pean mozorrotuta, herriari demokrazia emango ziotela sinetsarazi behar zieten herritar xumeei, eta konfiantza hori bereganatuta haiek denak armaz gabetzeko denbora behar zuten. Nazio-Estatu sortu berrien etsai nagusia etxe barruan zegoen, eta ondo baino hobeto zekiten aristokrata berriek.

Erraz konpondu zuten, beraz: ordura arteko teoria guztiek aristokrazia esan ziotenari izena aldatu, demokrazia bataiatu eta, denborarekin, badaezpada ere, izen horri “ordezkatzailea” edo “parlamentarioa” izenondoa erantsi, baten batek benetako demokrazia aldarrikatuko balu…, eta kito.

Bestetik, oso tentelak ez ziren, eta orduko pentsalari liberalek, euren arteko talde interes kontrajarriak ez ezik, argi izan zuten gauza batzuetarako txiroak alde beharko zituztela, eta beste gauza batzuetarako aberatsak. Hots, gizartearen oinarrian betiko iraungo zuen benetako talka txiroen eta aberatsen interesen artekoa izango zela, jabetza pribatua ez baitzuten sekula zalantzan jarriko, ilustrazio burgesaren interes nagusia kapitalismoa garatzea izanda. Hala, eta hau ere nahiko barregarria da, burgesek gidatu eta manipulatutako iraultza hartan bertan alderdien jokoa hasi zen. Garai hartan girondinoak eta jakobinoak, batez ere, eta gerora sortzen joango ziren alderdi guztiak eta bloke nagusi biak: ezkerra eta eskuina (zein ere diren batek eta besteak hartzen dituzten izenak). Bata txiroen aldeko nolabaiteko diskurtsoan oinarrituta, bestea aberasteko askatasunaren aldekoan. Hau dena oso eskematikoki esanda. Eta barregarria dela diot, edo ironikoa, sistema horren alde egin zuten eta egiten duten gehienek Rousseau erabili dutelako sistema defendatzeko oinarri. Eta, zer idatzi zuen Rousseauk alderdiei buruz? Kalterako baino ez direla, hain zuzen ere. Hots, alderdiak sortzea eta politika alderdien arabera egitea askatasunen aurkako eraso bortitza dela. Halaber, ordezkatuak erabaki dezakeen tokian ordezkariaren beharrik ez dagoela ere idatzi zuen bere liburu famatuan, noizean behin demokraziari keinuak eginez. Bestalde, gizarte-kontratuari gizarte-kontratu edo gizarte-itun deitu ahal izateko -egungo sistemaren defendatzaile sutsu askori gizarte-kontratu baten barruan bizi garela esatea gustatzen zaielako-, herritarrek gizarte-kontratua edonoiz berrikusi, aldatu edo hausteko bidea izan behar dutela ere esan zuen, edo, bestela, gizarte-kontratu hori “sinatzearen” -sinbolikoki bada ere- aurka dauden herritarrek handik ateratzeko aukera izan behar dutela. Alegia, ezin dela jakintzat eman herritar batek, garai jakin batean eta gizarte-kontratu jakin baten pean jaio delako, berez, kontratu hori sinatu duela edo harekin ados dagoela, eta, beraz, herritar guztiek eduki behar dituztela adostasuna edo desadostasuna edonoiz agertzeko modua eta kontratutik askatzeko bidea.

Beraz, XIX. menderako, ideologo nagusiek XVIII. mende arteko teoria politiko guztiak lurperatu eta alderdi-aristokrazia zenari demokrazia, demokrazia parlamentarioa edo demokrazia ordezkatzailea esaten hasi ziren, leloa egun arte errepikatuta, sehaskatik hilobiraino. Hala, ez da harritzekoa, demokraziaren lapurreta hori gauzatu ondoren, Proudhon frantsesak, Zer da jabetza liburu gogoangarrian, “zu zer zara?” galdetuta “ni anarkista naiz” erantzutea eta, harrezkero, anarkista guztiek demokrazia deitoratzea. Izena ez zuen halabeharrez hautatuko, ez. Seguruenik, Proudhonek ondo zekien bere garaiko aristokrata berriek bezala, hots, euren burua “demokratiko”tzat zutenek bezala demokraziari gorroto izan zioten askok anarkia ere esan ziotela herriaren boterean eta berdintasun politikoan oinarritutako sistemari, eta anarkistatzat jo demokrazia aldarrikatzen zuten beste garaietako txiroak eta langileak. Beraz, geroztik, demokraziaren izenean eta omenez deitoratu dute anarkistek “demokrazia”, hots, alderdi-aristokrazia edo partitokrazia. Era berean, demokraziaren etsai gehienek “demokrazia” goresten dute hura ukatzeko. Anarkistek, gainera, argi ikusi zuten anarkia, edo bestela esanda, demokrazia, bideragarria izateko, jabetza komunala berreskuratu behar dela. Hots, herritar guztien berdintasunezko partaidetza politikoa eta berdintasun ekonomikoa banaezinak direla, baten gabeziak bestea ezinezko bihurtzen duelako. Eta horretarako, besteak beste, klase sozial guztiek ere desagertu behar dutela. Izan ere, klase sozialak, aberatsen eta txiroen arteko amildegia, jabeen eta langileen arteko hesia desagertzearen kontrakoak zirelako ziren Platon, Aristoteles, Machiaveli, Hobbes, Rousseau eta Ilustrazio guztia demokraziaren etsaiak, sutsuagoak batzuk, epelagoak besteak, baina etsai, azken finean.

Hala, gaur egun aldarrikatzen diren demokrazia horien sistema politiko formala aztertzen badugu, aristokraziaren eta, kasu gehienetan, haren desbideratze edo degenerazioaren, hots, oligarkiaren, ezaugarri guztiak dauzkala ikusiko dugu argi. Hasteko, demokraziatik ez da deus geratu, ez baitago herritar guztiek berdintasun eta askatasunez eztabaida eta erabaki politikoetan zuzenean eta ordezkaritza barik parte hartzeko erakunde bakar bat ere, konstituzio liberalek (guri dagokigunez Cadizeko 1812koak) azken kontzeju irekiak eta azken lur komunalak desagerrarazteko tresna guztiak erabili eta helburua erabat lortu zutenez geroztik. Bestetik, edozein mailatan, udalak, batzar nagusiak zein legebiltzarrak izan, parte hartzeko bide bakarra alderdien bidez egitea da, salbuespenak salbuespen -kasu batzuetan, hala nola udaletan, hautesle zerrendak edo independenteak ere onartzen dira-, hots, iragazki bat igaro behar da, lehen zantzu aristokratikoa, eta, Rousseauk ondo adierazi legez, banakako askatasunen lehen murrizketa, ideia eta iritzi aniztasuna multzo batbera baten barruan urtzen duelako, alderdi-diziplina ezarrita, kasu askotan. Gainera, alderdi baten barruan egonda ere, erakundeetan parte hartu ahal izateko bide bakarra bozketa batean eserlekua irabaztea da, hots, herritarrek, euren burua zuzenean ordezkatzeko biderik batere izan barik, beste aukerarik ezean, zu onenen artekoa zarela iriztea. Hala, asanblada aristokratiko klasikoak ateratzen dira hauteskundeetatik, asanblada horiek udalbatzak, batzar nagusiak, legebiltzarrak, parlamentuak edo senatuak izan. Hori gutxi ez, eta alderdiek, aurkeztu ahal izateko, berariaz egindako lege batzuk bete behar dituzte, gutxieneko sinadurak lortu eta, kasu gehienetan, gutxieneko ondare ekonomikoa pilatu eta frogatu. Beraz, alderdi-aristokraziak zenbait galbahe dauzka botere formalaren erakundeetara iritsi ahal izateko. Zer esanik ez Estatu Batuak bezalako herri baten presidentziara iristeko, non, jakina denez, hauteskundeak pilatutako diruaren arabera irabazi ohi baitira. Alderdiak, gainera, familia eta klan batzuen eskuetan egon ohi dira, batzuetan goi-karguak hautatzeko bide aristokratikoak izan arren, eta, hala, teoria politiko klasiko gehienen argitara, zuzentasun osoz esan genezake, formalki, gure inguruko sistema politiko guztiak edo ia guztiak alderdi-oligarkiak direla.

Formalki azpimarratu nahi izan dut, alderdi-aristokrazia, alderdi-oligarkia edo, kontzeptu osoa biltzeko hitzik aproposena, partitokrazia sistema politiko formala baino ez delako. Horri erantsi behar zaio, herritarrek aristokrata batzuk edo besteak hautatu arren, benetako botere faktikoa inoiz hautatzen ez diren elite militarren eta ekonomikoen -kasu gehienetan biak batera, elite militar-ekonomikoak- esku egon dela beti. Beraz, edonondik begiratuta ere, esan dezakegu Europan demokraziaren azken aztarnak XIX. mendean desagertu zirela eta, kasualitatez, garai berean egin zela hemen azaldutako izen prostituzioa edo lapurreta, aristokraziak, izenez, baina inoiz ez izanez, demokrazia bihurtzeko. Hurrengo artikulu batean, kasu jakin batean aztertuko ditut demokraziatik aristokraziarako urratsak: Euskal Herrietako eta, zehazkiago, Bizkaiko erakundeetako demokraziaren lapurreta.

Kategoriak Sailkatugabeak | Etiketak , , , , , | Utzi iruzkina

Osasuna, osotasuna _Open Space (abuzt 5+6an) Ibarrangelura bai?

Osasuna, osotasuna _Open Space (abuzt 5+6an) Ibarrangelura bai?

 

Osasuna, Osotasuna
open space
AutoGestando Salud
Abuztuaren 5 (10-18)   eta  6an(10-14)   iBARRANGELUn (Bizkaia)
Guztiok dugu osasunaren eta gaixotasunaren inguruko esperientzia. Neska
zein mutil, adin guztietan, egoera ekonomiko guztietan, munduko edozein
txokotan, auzoan eta eskaileretan,
…Anbulategiak. Animoa. Ariketa fisikoa. Baja.
Bakunak. Beldurra. Bizi-poza. Botikak. Drogak. Ebakuntza. Elikadura.
Erditzea. Errezetak. Etxez etxeko laguntza. Farmazia. Gaixorik.
Ginekologoa. Haserrea. Heriotza. Ospitaleak. Iruzurra. Istripuak.
Kontagioa. Kontrakzioak. Kopagoa. Kurandero.ak. Lana. Medikua. Mina.
Minbizia. Nerbioak. Osa-kidetza / eri-kidetza. Osasun pribatua. Osasun
publikoa. Planetaren osasuna.
Plazeboa. Senda belarrak. Sexua. Sukarra. Terapia. Traumatismoak. Txamanak. Txartela. Umorea. Zahartzaroa. Zantiratuak…
Zer da osasuntsu bizitzea? Zeintzuk dira bizimodu osasungarriak? Nola egin aurre gaixotasunari? Fidagarriak al dira osasun sistema ofizialak? Eta osasun-bide alternatiboak? Zer egin osasun-iruzurren gainean? Zein aldaketa nahi dugu osasun-sisteman, hezkuntzan eta gizartean, oro har? Osasuntsu bizitzeko, zer egin dezakegu auzolanean?
NOIZ: 2012ko Abuztuak 5ean (10-18) eta 6an(10-14)
(eta abuztuaren 3-4an, toki berean, Osasun Publiko Kooperatiboa mintegia, gazteleraz)
NON: iBARRANGELU ko kultur-etxean – Bizkaia
·         Jan-edanak+bazkalorduak tokian bertan edo norberak ekarrita.
·         Doan lo egiteko aterpea eta kanpatzeko tokia, (aurrez abisatu.
·         Umeak oso ondo etorriak! Behar duten arretaz hartuko ditugu.
·         Bestelako premiarik? Deitu lasai!
INFO+IZEN-EMATEA: auzolan@riseup.net 653713984
Beste urrats bat osasunaren alde… 
eta ederra izango da! 
Animatzen?
Laguntzaile:Busturialdea Auzolanean; BizIzpi Solasaldiak
Metodoaz: Biribilean bilduko gara eta modu “horizontalean” jardungo gara, Espazio Irekia (open space) izeneko metodoa erabilita, bizi eta sormentsu. Topaketan zehar parte-hartzaileok…
– Nahi ditugun gai guztiak mahai gaineratuko ditugu
– Gai horietaz solastuko gara nahi bezain sakon.

– Solasaldien idatzizko txostena osatuz joango gara, ikusgai izango dugu etengabe, eta amaitzean e-postaz jasoko dugu

Kategoriak Sailkatugabeak | Etiketak , , , , , , , , | Utzi iruzkina

Ongi etorri, Eztabai!

Jaiotzen garenetik, etsaiak asmatutako teknologiek inguratuta bizi
gara, eta haietara ohitzen gaituzte, gure onerako direlakoan, gure
askatasuna handitzen dutelakoan. Haietako bat dugu Internet, armadak
aspaldi sortutakoa eta munduko gobernu guztiek herritarrak gero eta
zorrotzago kontrolatzeko hasieratik eta etengabe erabilia.
Komunikazioaren ameskerian bizi gara, ‘informazioaren gizartean’,
doktrina modernoak barnerarazi nahi izan digunaren arabera.
Inkomunikazioaren, desinformazioaren, intoxikazioaren, doktrinamenduaren
eta gizagabetzearen gizartean, zintzoak izateko.

Kontrol, manipulazio masibo eta errepresiorako sortutako tresna
horiei mozorroa kentzen diegunean, bide bi baino ez zaizkigu geratzen:
haietatik ihes egin eta Estatuen kontroletik kanpo dauden geure tresnak
asmatu, edo ahal dugun neurrian tresna horien izaera kaltegarria
murriztu eta geure alde baliatzea. Beharbada, geure buruari iruzur
egitea da pentsatzea teknologiak inoiz neutroak izango direla eta Estatu
aparatuek asmo zehatz batekin sortu zutenari buelta eman ahalko
diogula, baina guztiz amore emateak ere ez lituzke haiek desagerraraziko
eta erabateko garaipena emango lioke sistemari, eremu horretan,
bederen. Horregatik, agian, jarrerarik zentzuzkoena ahal dugun neurri
xumean gure xedeetarako erabiltzea izan daiteke, ahalik eta gutxien eta
helburu oso zehatzekin baino ez bada ere, sistemak uzten dituen
arrakalak inoiz handitzeko itxaropenez.

Gure helburuetarako tresna mugatuak eta gehien bat gure aurka
erabiliak direla ahazten ez badugu, etekina ere atera diezaiekegu
teknologiari eta Interneti. Bide horretatik, garrantzitsua da
inkomunikazioaren garaiotan geure artean komunikatuta eta maila xume
batean koordinatuta egoteko tresna bateratuak eskura izatea. Baita
sistemak isilarazi nahi dituen ahotsak, ideiak, jarrerak, jarduerak…
komunikazio hesitik aterarazi eta hedatzea ere. Asmo horrekin sortu da
Eztabai webgunea, gizarte mugimenduek Euskal Herrietan egiten dituzten
jarduerak, publikoki jakinaraz daitezkeenak, behintzat, bildu eta
edonorentzat eskuragarri bihurtzeko “leiho” berria. Diskurtso
menderatzaile nagusiari bere lurraldean bertan hozka egiteko jaio da Eztabai,
beraz, informazio gune bateratu eta zabala, euskal lurretan
kapitalismoaren eta faxismoaren aurkako gerran mugitzen diren fronte
guztien ahotsen bozgorailua izan nahian. Zoritxarrez, sistemaren
estrategia ondo hausnartuak barnerarazi digun ildotik, espezializazio
garaietan bizi gara, eta gure borrokak ere zatikakoak dira sarritan,
esparru jakin bati mugatuak. Horixe interesatzen zaie gobernuei, hola
dihardugun bitartean ez baitugu inoiz sistema bere osotasunean eta
erroetatik koloka jarriko. Horregatik, ez da alferreko ahalegina fronte
guztiak bateratzea eta elkarren berri izateko tokia ere eskura izatea,
kapitalismoaren eta faxismoaren aurkako gerra bakarra dagoela bistatik
ez galtzeko. Gerra horretan dihardugunon betebeharra da orain tresna
berriari erabilera zentzudun eta arduratsua ematea, ahaztu barik,
jakina, elkarrekin topatzeko esparrua eta Estatuen aurkako
borroka-zelaia kalean, auzoetan, herrietan, kartzeletan, okupetan, geure
asanblada eta topaguneetan… daudela. Nork bere banderari eusteak baino
premia larriagoa du borroka orokor horrek. Konplizitateak eta esfortzuak
saretzeko bide horretan, ondo etorri, Eztabai!

Kategoriak Sailkatugabeak | Etiketak , , , , | Utzi iruzkina

Sistemaren aldeko ekologia eta giza eta gizarte aztarnak

Zalantzarik
gabe, azken hamarkadetan ekologismoak eragin handia izan du bizi garen
mundu sistemaren bilakaeran. Sistemak berak bere egin du diskurtso
ekologista, aspaldi -guk gehienok baino askoz lehenago-, eta kapitalismo
berdearen eta Estatu politika ekologisten baitan txertatu du. Hola,
Europan, esaterako, denok ikasi dugu papera eta kartoia ontzi urdinera
botatzen, beira berdera, ontziak horira, eta Euskal Herrietan, hondatzen
zaizkigun elektrotresnak Garbiguneetara eroaten. Gure etxeak kontsumo
txikiko bonbillaz bete dira eta gutako askok geure poltsak eta motxilak
eroaten ditugu erosketetara, plastiko eta, hola, petrolio gutxiago
kontsumitzeko. Eta azken urteotan, gertuko produktuek ur aztarna
txikiagoa uzten dutela ikasi, eta nekazaritza ekologikoaren negozioak
elikatzen hasi gara, osatzen dugun elite ekonomikoarentzat eskuragarri
dauden kalitate hobeko produktuak hautatzeko aukera eman zaigula.
Greenpeace-k konbentzitu gaitu baleak salbatu behar direla, eta
barru-barruan ulertu dugu lurrak mugak dauzkala eta gure kontsumo
erritmo zoroan gorriak ikusiko ditugula laster. Buruko mapetan marraztu
zaigun premia gorriak bultzatuta, desazkunde taldeak eta trantsizioko
hiriak hasi dira ugaltzen.

Esan
dudan bezala, ekologismoaren diskurtsoa bere egiten lehenetakoak
gobernuak eta enpresak izan dira. Baina bakearekin bezala gertatu da.
Egun, eskoletako doktrinamendu unibertsalari esker, haur guztiak dira
gai gerren aurka argi egoteko… armadak eurak zalantzan jarri barik.
Izan ere, eskolako itxurazko bakezaletasunak funtzio jakin bat dauka,
eta ez da Estatuen oinarria, armada, alegia, ezertan ukitzea, hain zuzen
ere. Gauza bera gertatzen da nagusi den ekologismoarekin. Helburu
nagusia dauka: munduan dauden baliabide naturalak iraunaraztea, gu bizi
garen bitartean, behintzat, urriegi bihur ez daitezen, sistemaren
oinarriak -giza esplotazio orokorra eta bakan batzuen etengabeko etekin
ekonomikoa- ukitu barik. Ekologismo horrek espezie bakarra utzi behar
izan du bere kezketatik kanpo: gizakia bera.

Hola,
azken boladan, iparralde globalean gutako askok ikasi dugu kontsumitzen
ditugun produktuen ur aztarna edo aztarna ekologikoa zer diren, eta
progreenek, ekologiarekin batera ongizateaz gehien arduratzen direnek,
oso kontuan hartuko dute -batzuetan- erosiko dutenak zer ur aztarna eta
zer aztarna ekologiko uzten dituen, bere denda solidariorik gogokoenean
ondo hautatzeko. Baina ongizatearen Estatuarekin gertatzen den bezala,
ekologismoak giza dimentsioa ezkutatu digu. Izan ere, bai Ongizatearen
Estatuaren alde egiten dugunean, bai gure kontsumoari kontzientzia
ekologikoa aplikatzen diogunean, geurekoikeria da pizgarri nagusia,
berba politen atzean ezkutatu arren. Non geratu da, ordea, gizaekologia?

Eduardo
Galeanok ere, oro har, diskurtso progre itxuraz erradikal berari
jarraitzen dio, eta ezkertiar asko bezala, sistema osoak baino gehiago,
kudeatzeko moduak kezkatzen du, baina hala ere, batzuetan ondorio
egokietara iristen da. Hala, Latinoamerikako zain irekiak
liburuan, esaterako, oso argi azaldu du errealitate ukaezin bat:
eskualde geografiko batzuetan naturak eskainitako aberastasunak bertan
bizi diren giza taldeen kondena eta txirotasun eta gose iturri bihurtu
dira. Izan ere, kontsumitzen ditugun produktuek, ur aztarna bezala, giza
eta gizarte aztarnak ere uzten dituzte. Zergatik ez ditugu haiek
neurtzen? Azken finean, natura baliabideak urriak direlako eta haien
urritasunak koloka jar dezakeelako nire “ongizatea” -egungo
doktrina nagusiak hitz horri ematen dion zentzuan-, eta giza
baliabideak, ordea, nahi adina daude; are gehiago, ondo ikasita daukagu
dagoeneko gizaki gehiegi garela lur txiki honetan -herri
gainpopulatuenak hegoalde globalean ez badaude ere, irakasten zaigunaren
kontra- eta, beraz, urrun gertatzen direnak urrun gera daitezela, horri
esker, goizero, azukredun kafesnea hartzea badaukat.

Zer
gertatuko litzateke, ordea, giza eta gizarte aztarnak kontuan hartuko
bagenitu? Konturatuko ginatekeela, Eduardo Galeanok liburu berean ondo
azaldu duenez -horri badaezpadako interpretazioa eman arren, maiz-,
herri batzuetan, gure etxeetan kafe, te, kakao, tabako, arroz, arto,
azukre, banana… faltarik ez egoteko, hango herritarrak gosez hiltzen
direla, eurek jaten zituzten jatorrizko produktuetarako lurrik geratu ez
delako, lurrak gero eta lehor eta pobreagoak direlako -iparralde
globaleko agroindustriaren aurrerapenei esker, neurri handi
batean-, eta gainera, lur gehienak -europar jatorrizko- lurjabe bakan
batzuen eskuetan gelditu direlako -eta euren poltsikoen interesen
arabera erabakitzen dute iparralde globalak eskatzen dituen produktuen
artean zeini ekin-. Konturatuko ginateke, halaber, gauza horiek guztiak
esklabotzan ekoizten direla ekoizten diren kopuruetan, esklaboak ondo
porta daitezen CIAk trebatutako talde militar eta paramilitarrek milaka
nekazari eta indigena hiltzen dituztela
urtero -Argentinan lurjabe batzuek beste teknika batzuk darabiltzate.
hala nola nekazarien seme-alabak egun osoan lurreko zuloetan sartuta
uztea, arazorik sor ez ditzaten eta gurasoek behar beste lan egin
dezaten, txintxo-. Konturatuko ginateke, azken finean, kikara bat
kaferen giza prezioa hainbat giza bizi dela, eta gizarte prezioa
komunitate osoak suntsitu, desegituratu, akulturatu, txirotu,
proletarizatu eta megalopolietako aldirietara bultzatzea dela, merke
zabaltzen den drogak hiltzen ez baditu elkar akaba dezaten tiroka
-segurtasunaren eta kartzelen negozioak ere bere diskurtsoa elikatu
behar du-. Milaka haur esklabok Taiwan, India edo Argentinako
tailerretan jositako gure Nike berrietan ez genituzke oinak hain eroso
sentituko.

Petrolioa
agortu eta gure energia kontsumo neurrigabea -gehien-gehiena industriek
irensten dute eta, beraz, gure etxeetan egiten ditugun ahalegin txikien
ondorioak ezdeusak dira- elikatu ezinik gelditu eta gure erosotasunari
agur esan beharko diogun beldur, beharbada, auto elektrikoak, hidrogeno
edo biodiesel bidezkoak bultzatuko ditugu; kapitalismo berdeari zintzo
jarraituz, herritar eredugarriak izango gara. Baina zer gertatuko
litzateke berriz ere giza eta gizarte aztarnei erreparatuko bagenie?
Gure poz ekologikoa pikutara joango litzatekeela berriz ere. Lehenengo
aukerari dagokionez, elektrizitatea ez da ezerezetik sortzen, oraindik
ere, asko mineral fosiletatik dator, eta hori ezean, kapitalismo
berdearen diskurtsoak energia nuklearra saldu nahi izan digu berriz
-ondo zihoan kontua Fukushimakoa gertatu arte-, gure mendiak errota
erraldoiek inbaditu bitartean. Mineral fosilei erreparatuz gero -baita
errotak eta eguzki-panelak eraikitzeko behar diren materialen jatorriari
erreparatuz gero ere-, energia sortzeko eragiten duten kutsadura itzela
alde batera utzita, meategien mundu desatseginean sartu beharko genuke,
eremu labainkorregia, eta Europako kapitalismoa ahalbidetu zuen
errealitate odoltsura garoatzana. Europak bere jatorrizko kapitala meta
zezan zilar eta urre meategiek zenbat milioi indigena irentsi zituzten
pentsatzen badugu, Proudhonen berbak -jabetza lapurreta da- berretsi ez
ezik, galdera deserosoa egin beharko diogu geure buruari: zenbat bizi
irensten dute egungo meategiek, batez ere hegoalde globalean daudenek?
Ui, kontuz! Mineralen giza eta gizarte aztarnak neurtuz gero agian
zalantza handiak izango ditugu gure hurrengo iPoda, iPada, iPeda eta
iCarlya erosteko, haiek eta gure ezinbesteko ordenagailuak egiteko behar
diren mineralen artean dagoelako urre berria, herri txirotu askoren
azkenaurreko kondena. Bestalde, ur aztarnaz arduratzen gara eta…
hidrogenoz -urez- dabiltzan autoak erabiltzea ez da apur bat
kontraesankorra? Jakina, Patagoniak ur erreserba “agortezinak” ditu…
Beraz, biodiesela geratzen zaigu. Erabil dezagun landare olioa gure
hirietako autobusetan…, pentsatu gabe hura lortzeko behar den koltza
ari dela orain Latinoamerikako lurra jan eta jan, sojarekin batera,
lehen kafeak, tabakoak, azukreak, kakaoak… eragindako giza eta gizarte
hondamendi berbera errepikatuz -eta, hazi transgenikoak lagun, arazoak
biderkatuz-.

Bide
arriskutsu beretik jarraituz gero, erosten ditugun produktuen giza eta
gizarte aztarnak ez ezik, gure Estatuenak ere neurtu behar genituzke.
Kalkulua ez da zaila. Neurtu ditzagun Estatu bateko natura baliabideak,
bere lurrak ematen dituenak; neurtu ditzagun natura baliabide horiekin
ekoizten dituen produktuak; neurtu dezagun haren aberastasun ekonomikoa,
batez besteko bizi maila; neurtu ditzagun beste herrietatik hartuta
dauzkan kontsumoak -energia, elikagaiak, tresna elektronikoak eta
haietarako behar diren lehengaiak, arropa, papera…, nahi den guztia-.
Dauzkan aberastasun mailari eta kontsumo mailei berak bere baliabideen
bidez sortzen duena kentzen badiogu, bizi maila horri eusteko behar den
kanpoko esplotazio eta arpilatze maila aterako zaigu -horri, barruko
esplotazio eta arpilatze mailak erantsi behar litzaizkioke, jakina,
baina iparralde globaleko herriek hegoaldera eroan dituzte esplotazio
mailarik latzenak, barruan nolabaiteko gizarte bakea bermatzeko-. Azken
finean, Estatu horrek bere aberastasun mailari eusteko kanpoan uzten
dituen giza eta gizarte aztarnak ere neurtu ahalko ditugu. Jakina,
hegoalde globaleko Estatuetan maila negatiboa izango dugu, giza eta
gizarte aztarnarik handienak euren mugen barruan dauzkatelako. Baina
Estatu horiei ere ez die axola, Estatuak eurak, hots, bertako elite
armatu eta antolatuak, direlako giza eta gizarte aztarna horietatik
zuzenean elikatzen diren lehenak, ahalbidetu dituztenak eta bermatzen
dituztenak, eta herritarrak arazoak ematen hasten direnean berehala
dauzkate anaia nagusiak prest behar den laguntza militarra emateko,
sinbiosi mota oso berezian.

Horrela,
oso bitxia egiten zait progreen artean Suedia, Norvegia, Finlandia…
hainbeste goresten dituztenean. Han ikusten da sozialdemokraziaren
lastozko buztana. Batzuentzat -ezkertiarrentzat batez ere-, arazoa
kudeaketari baino ez dagokio. Argi ari da ikusten oraingo krisian.
Espainia, Grezia, Italia… gorriak ari dira ikusten, Estatuak ondo
kudeatuta ez ei daudelako, neoliberalismoa nagusi ei delako. Horren
froga, Europako iparraldeko herriak. Sozialdemokrazia da nagusi haietan,
eta krisiak ez ditu horrenbeste kolpatu, ondo ari dira ateratzen,
Estatua handia da, ongizate maila are handiagoa, denek ordaintzen
dituzte euren zergak zintzo… Diskurtso patetiko horretan kontu formal
bat gertatzen da barregarrien, lehenbizi: ezkertiar eta progre horietako
batzuek, ikur nagusia Errepublikaren aldarrikapena izanda -¡gora
Errepublika! oihu egin berri du Ondarroako Udalak…-, bat-batean,
amnesia kolektibo moduko batean, ahaztu dute, Italia eta Grezia
Errepublika diren bezala, Norvegia eta Suedia monarkiak direla -baina
jakina, monarkia sozialdemokratak…-. Baina aztertzen ari garenera
etorrita, zertan oinarritzen da Norvegia, Finlandia eta Suediaren
ongizate eredugarri hori? Azter dezagun Eskandinaviako lurrak, urte
erdia ilunpetan ematen duten lur izoztu horiek, zertan diren aberats,
euren baliabideen bidez zer ekoizten duten, erka dezagun kontsumitzen
dutenarekin -esaterako, negu gorriei aurre egiteko behar duten energia
kontsumoarekin-, jarrai diezaiogun kontsumitzen dituzten lehengaien
jatorriari…, eta konturatuko gara zer giza eta gizarte aztarnak uzten
dituen herri sozialdemokrata eredugarri horietako Ongizatearen Estatuak.
Kasualitatea ote da ekologistenak ere haiek izatea?

Ekologiak
gizaekologia kontuan hartzen ez duen bitartean, Estatuek eta
kapitalismoak beharrezko duten beste partxe bat baino ez da izango, egun
den bezala, iparralde globalaren interes berekoien morroi. Eta
irtenbidea ez dago bidezko merkataritza aldarrikatzen duten Oxfam eta
halakoen produktuetan, produktu horiek ekoizten dituzten nekazariak
hobeto ordainduta badaude ere, giza eta gizarte aztarnek bertan
dirautelako, merkatu logika berari jarraitzen diotelako: herri batzuek,
euren herritarrek jateko eta bizirauteko behar dutena ekoitzi beharrean,
gure merkatu aberatsek eskatzen dituzten lehengaiak ekoitziko dituzte
etengabe. Gizaekologia arriskutsua da, beraz, gogorarazten digulako gure
ongizatea urruneko gizarteak -baita gurea ere, batez ere XIX. mendetik
hona- guztiz hankaz gora uztean eta egunero milioika gizaki esklabotzara
edo, zortea dutenean, heriotzara, kondenatzean oinarritzen dela.
Gizaekologia ez da bateragarria kapitalismo edo Estatu berdeekin.
Ekologia bere osotasunean, hots, gizakiak ere haren funtsezko elementu
direla, hartu nahi badugu, Estatu interesak -mugen barrukoak zein
geopolitiko eta geoestrategikoak- eta merkatu interesak, hots, Estatuak
eta kapitalismoa, batera desagerrarazteko lan egin behar dugu, etiketa
ekologikoa duten poteak erosi eta gure kontsumoen ur aztarna eta aztarna
ekologikoa neurtzetik harago.

Kategoriak Sailkatugabeak | Etiketak , , , , , , , | Utzi iruzkina